Inhoud

Oirschot (dialect: Orskot) is een gemeente in de provincie Noord-Brabant, gelegen in de Kempen. Vroeger maakte ook Best deel uit van de gemeente Oirschot. Deze plaats splitste zich in 1819 af en werd een zelfstandige gemeente. Sinds 1997 behoort de zuidelijker gelegen gemeente Oost-, West- en Middelbeers tot de gemeente Oirschot. De gemeente telde op 1 januari 2013 17.935 inwoners en heeft een oppervlakte van 102,14 km². De gemeente Oirschot maakt deel uit van het kaderwetgebied SRE. Omdat Oirschot een van de noordelijkste plaatsen van de Kempen is, wordt zij ook wel de poort der Kempen genoemd.

Oirschot en omgeving kent een lange geschiedenis. Al in de prehistorie was de omgeving van Oirschot bewoond, oude graven uit die tijd in de bossen bij Westelbeers en sporen van nederzettingen uit het Stenen Tijdperk in hetzelfde gebied als ook op de Oirschotse Heide herinneren daar nog aan. Aangenomen wordt dat een eerste voorganger van de Mariakerk aan het Vrijthof in Oirschot uit de vijfde eeuw na Christus dateert. Daar ligt dan ook mede de grondslag voor de viering (in 1980) van het 1500-jarig bestaan van het dorp. De eerste schriftelijke documenten over de bestuurlijke geschiedenis dateren van het begin van de 14e eeuw. De grenzen van de oude gemeente Oirschot lopen ongeveer gelijk met de grenzen van de 'gemeijnten', dit waren de ongecultiveerde gronden, die door de hertogen van Brabant in de eerste helft van de 14e eeuw successievelijk aan de inwoners van Oirschot (waartoe ook nog inwoners van Best behoorden) werden uitgegeven ('verkocht'). De bewoners verkregen hiermee het recht om deze gronden in gemeenschap te gebruiken. In 1819 werd Best afgescheiden van Oirschot en vormt sindsdien een afzonderlijke gemeente.

In 1334 kregen de inwoners van Oost- en Middelbeers van hertog Jan III de Beerse gemeijnt tegen betaling in gebruik. Dit was het gebied tussen Oerle, Oirschot, Oisterwijk en Hilvarenbeek. Afgezien van enkele grenscorrecties en de toevoeging van Westelbeers in 1803 zijn de grenzen zoals ze toen aangegeven werden steeds intact gebleven.

In 1997 zijn de oude gemeenten Oirschot en Oost-, West- en Middelbeers samengevoegd tot de nieuwe gemeente Oirschot.

De gemeente Oirschot kent vele bezienswaardigheden. Zo telt zij meer dan 300 rijks- (lijst) en gemeentelijke monumenten en beschikt zij over twee beschermde dorpsgezichten. Oirschot heeft daarmee de grootste "monumentendichtheid" van Nederland.

Een greep uit de bezienswaardigheden in de gemeente Oirschot:

Er bestaan vele verklaringen van de naam Oirschot. De meest waarschijnlijke lijkt die van Dr. M. Gijsseling. Een schoot (oudtijds geschreven scoet en verkort tot scot, schot) is een vooruitspringend stuk hoger land in een moerassig gebied, waarop in het geval van Oirschot, de oeros (ura-oro-oor) zijn leger had. De naam is dan ouder dan de bewoning.

De gemeentevlag bestaat uit twee banen. De bovenste helft is wit en de onderste blauw. Op de witte baan is aan de stokzijde één eikenblad opgenomen. De twee banen symboliseren de twee gemeenten waaruit Oirschot in het jaar 1997 ontstaan is (Oirschot en Oost-, West- en Middelbeers). Het eikenblad is afgeleid van de eikenboom in het gemeentewapen.

Met de herindeling in 1997 kreeg de gemeente Oirschot een nieuw wapen, dat symbool staat voor de nieuwe gemeente. Elementen van wapens en zegels die in vroeger tijden werden gebruikt zijn in het nieuwe wapen terug te vinden. Het wapen bestaat uit een schild met drie baarzen, twee leeuwen, en een eikenboom met daarboven een kroon. De twee leeuwen kwamen al voor in de oude gemeentewapens van Oirschot en de voormalige gemeente Oost-, West- en Middelbeers. Ze zijn afkomstig uit het wapen van de hertog van Brabant. Deze hertog was ooit halfheer van Wetselbeers en Oirschot en heer van Middel- en Oostelbeers. De drie baarzen in het wapen symboliseren de drie "Beerzen", net als in het oude wapen van Oost-, West- en Middelbeers.

De oorsprong van de eik in het wapen van Oirschot ligt in een verder verleden. Van 1320 tot 1819 werd de eik gebruikt in het zegel van Oirschot. In het begin was dat in de vorm van een eikentak en later veranderde dat in een eikenboom. De eik is opgenomen als eigen symbool van Oirschot.

Door de gunstige ligging in de driehoek Eindhoven, Tilburg en 's-Hertogenbosch, ligging aan de A58 en de nabijheid van de A2 en Eindhoven Airport is Oirschot een gunstige vestigingsplaats voor ondernemingen. De bekendste grote bedrijven zijn Heras BV (hekwerk en buitenbeveiliging) en De Meeuw (bouwer van tijdelijke en permanente huisvesting voor bedrijven, scholen enz). Oirschot kent zes bedrijventerreinen. De terreinen De Stad, De Scheper en bedrijvenstrip Moorland liggen in Oirschot. Dat geldt ook voor de nieuwe terreinen Kanaaldijk Noord (met kavels tot 5.000 m2) en Westfields (voor bedrijven met een ruimtebehoefte vanaf 5.000 m2). Op deze terreinen zijn nog kavels te koop. In de kern Middelbeers bevindt zich het bedrijventerrein Steenfort. Op de bedrijventerreinen bevinden zich verschillende soorten bedrijven: bouw, logistiek, productie en dienstverlening. Grootschalige detailhandel (meubels, auto's en bouwmaterialen) bevindt zich ook op De Stad en De Scheper.

Kazerne
Tussen Oirschot en Eindhoven ligt een van de grootste Nederlandse legerkazernes, de Generaal Majoor de Ruyter van Steveninck Kazerne, een grote werkgever. In de kazerne zijn onder andere troepen Infanterie (Garde Fuseliers Prinses Irene en Limburgse Jagers) en het Opleidings- en Trainingscentrum Rijden ondergebracht.

Van oorsprong is Oirschot een agrarisch ingestelde gemeente. Daarom zijn er nog steeds veel agrarische bedrijven gevestigd. Vanaf de 19e eeuw was de meubelindustrie sterk vertegenwoordigd in Oirschot. Het dorp kent ruim 300 monumentale gebouwen, beschermde dorpsgezichten en prachtige natuurgebieden. Er zijn dan ook heel wat (ook kleinschalige) ondernemingen op het gebied van horeca en/of recreatie