Inhoud

Doesburg (Nedersaksisch: Doezebarg) is een stad (hanzestad) en gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland.

De stad is gelegen langs de Gelderse IJssel en de Oude IJssel. De gemeente Doesburg maakt deel uit van de Stadsregio Arnhem-Nijmegen.

Doesburg ontving stadsrechten in 1237, een jaar later dan het nabijgelegen Doetinchem. Door de strategische ligging aan de uitmonding van de Oude IJssel in de Gelderse IJssel, is Doesburg lange tijd een belangrijke vestingstad geweest. Doesburg was één van de vijf stemhebbende steden binnen de Staten van het kwartier Zutphen. Tevens had Doesburg een belangrijke economische en bestuurlijke functie als hoofdstad van het Richterambt van Doesburg. De Martinikerk met de 94 meter hoge toren getuigt nog van de toenmalige voorspoed. Door allerlei oorzaken, waaronder de verzanding van de Oude IJssel, nam de welvaart in Doesburg na de 15e eeuw af.

In de Tachtigjarige Oorlog maakte Doesburg veel krijgsgeweld mee, zoals in het jaar 1572, toen de stad bezet werd door Geuzen onder leiding van Bernard van Merode en Willem IV van den Bergh van de week vóór pinksteren tot oktober. De graaf van den Bergh had eerst toegang tot de stad gevraagd, en daarop had de magistraat enige afgevaardigden naar het Hof van Gelre gezonden hoe ze zich hierover moesten gedragen, maar eer het antwoord binnen was, hadden de Geuzen de stad al ingenomen en geplunderd.
Vanaf 1586 kreeg Doesburg een vast garnizoen, gestationeerd in de Mauritskazerne (nu Mauritsveld). Op 31 juli 1606 trok de Spaanse veldheer Ambrogio Spinola op naar de stad om de Staatse veldheer Maurits van Nassau, de latere prins van Oranje, te misleiden, alsof hij Deventer wilde aanvallen, waarmee de IJssel werd bedreigd. Maurits trapte in de list en doorzag niet dat de beweging naar Doesburg een afleidingsmanoeuvre was; een Spaanse troepenmacht probeerde langs Almelo het Zwarte Water over te steken, maar werd verslagen in de Slag bij de Berkumerbrug. Op last van Maurits werden de Doesburger verdedigingswerken flink verbeterd en uitgebreid in de jaren 1606-1629.

In 1672 werd Doesburg belegerd en veroverd door de Fransen; zij bezetten de stad tot 1674. Hierna kreeg Doesburg uitgebreide 17e-eeuwse vestingwerken naar ontwerp van Menno van Coehoorn, maar veranderde in een slaperig provinciaal vestingstadje en zou dat tot na de Tweede Wereldoorlog blijven. Dit had ook zijn voordelen, de historische binnenstad met zijn vele monumenten bleef goed bewaard. De stad werd daarom in 1974 als beschermd stadsgezicht aangewezen.

In de Tweede Wereldoorlog werd Doesburg redelijk snel ingenomen door het Duitse leger. Na ongeveer 5 jaar bezetting werd Doesburg bevrijd, helaas hebben de Duitsers de Martinikerk, de Mauritskazerne, de watertoren en de molen opgeblazen.

Omdat Doesburg tot 1923 officieel een vestingstad was, was stadsuitbreiding niet mogelijk. Na de Tweede Wereldoorlog werd de stad snel uitgebreid. De toren van de Martinikerk was in 1945 opgeblazen, maar werd in de jaren 50 en 60 herbouwd. In de jaren 50 werd aan de oostelijke zijde van de stad de wijk Molenveld gebouwd. In de jaren zestig volgde de wijk De Ooi. Ten zuiden van de Oude IJssel volgden in de jaren 70 en 80 de wijk Beinum, recent is ten zuiden van Beinum de wijk Campstede gebouwd. Aan het begin van de 21e eeuw is aan de IJsselkade een nieuwe woonwijk verrezen van 44 woningen en 124 appartementen onder architectuur van de Italiaanse architect Adolfo Natalini. In 2007 is daar begonnen met de bouw van een hotel met appartementen.

Doesburg heeft een aantal bekende personen binnen haar muren gekend waaronder zeeheld Jan van Kinsbergen, de ontdekkingsreiziger Robert Jacob Gordon, de familie Verhuell waarnaar de Verhuellweg is vernoemd.

Andere bekende personen uit Doesburg zijn de commissaris van de Koning in de Gelderland Clemens Cornielje en de latere burgemeesters Niels Joosten (Doetinchem), Elbert Roest (Laren, N-H), Henk Aalderink (v/h Bronckhorst) en Arno Frankfort (diverse gemeenten). Verder zijn de oud-profvoetballers Paul Bosvelt, Rob Das, Bas Leferink en Gerrit Mintjes afkomstig uit Doesburg, evenals de modeontwerper Hans Ubbink en Gerard Ubbink. Voormalig Tweede Kamerlid Agnes Kant was tot 1998 op lokaal niveau politiek actief in Doesburg en woont daar nog steeds. De beeldhouwer Ad van den Brink is woonachtig in Doesburg.

Ten noorden van Doesburg bevinden zich diverse campings waar in het seizoen ruim 4000 bezoekers verblijven. Ook de historische binnenstad met diverse musea en vele monumenten trekt ieder jaar weer duizenden toeristen. Grote toeristentrekkers zijn de Gildehof, de Doesburgse Mosterdfabriek en 'De Waag', naar verluidt de oudste horecagelegenheid van Nederland.

Doesburg is jaarlijks het decor voor enkele grote evenementen. Naast de Doesburgse Koningsdag die uit de wijde omgeving bezoekers trekt, is er ieder jaar in mei een grote fotograficabeurs, in juni is er een kermis, in juli de braderie en straattheaterfestival Doesburg Binnenste Buiten (het grootste gratis evenement van oost-Gelderland),[4] in november is ieder jaar de intocht van St. Nicolaas aan de grote nieuwe IJsselkade van Doesburg.

Naast deze evenementen vindt begin juni de Hanzefeesten en Sint-Maartensmaaltijd plaats. Tijdens dit gecombineerde evenement wordt de historische binnenstad omgetoverd in een middeleeuws tafereel en worden oude ambachten gedemonstreerd. In de Martini-kerk vindt de traditionele Sint Maartensmaaltijd plaats, terwijl op het kerkplein een curiosamarkt gehouden wordt. De maaltijd wordt georganiseerd door de Stichting Manifestaties Martinikerk Doesburg (SMMD) en de Hanzefeesten door de stichting Hanzefeesten Doesburg.[5] Al deze activiteiten zijn gratis toegankelijk.