Cranendonck is een gemeente in de provincie Noord-Brabant.
De gemeente Cranendonck maakt deel uit van het kaderwetgebied SRE.
Geschiedenis
De gemeente Cranendonck is op 1 januari 1997 ontstaan uit de samenvoeging van gemeenten Budel en Maarheeze (zonder de kern Sterksel). De dorpen Budel, Budel-Dorplein, Budel-Schoot, Gastel, Maarheeze en Soerendonk hadden vanuit het verre verleden al veel met elkaar gemeen. De dialectische vormen zijn: Buul, Dorplein, Schoot, Mares en Zurrik. De uitspraak van Gastel is identiek.
Het domein Budel behoorde tot het koningsgoed van de Pepiniden en Karolingen. De oudste tekst is een oorkonde van Karel de Grote waarin hij bevestigt dat zijn grootvader Pippijn de Middelste of Van Herstal voor diens overlijden in 714 bezittingen te Budel had geschonken aan de abdij van Chèvremont bij Luik. In 947 werd ook de kerk van Budel met de tienden aan dit klooster geschonken. De bezittingen van de abdij van Chèvremont, waaronder het domein en de kerk van Budel, werden in het jaar 972 overgedragen aan het kapittel van de kerk van Onze Lieve Vrouw, ofwel het Mariakapittel (Marienstift) te Aken. De kerk en de hof met omliggende landerijen bleven tot het einde van de achttiende eeuw in het bezit van het Akense kapittel.
In 1938 werd de gemeente Maarheeze eigenaar van Landgoed Cranendonk. De villa die er in aan het einde van de negentiende eeuw was gebouwd werd in 1940 als gemeentehuis van de toenmalige gemeente Maarheeze in gebruik genomen. Cranendonk werd zo opnieuw het bestuurlijke centrum. Vanaf 1 januari 1997 was de huidige gemeente Cranendonck een feit, al droeg deze nog een jaar lang formeel de naam Budel.
De (Duitse) adelaar en de horens (van de Cranendonckse tak uit het Huis Horne) in het gemeentewapen, de kraanvogel in de gemeentevlag en de huisstijl van de gemeente Cranendonck (een gestileerde kraanvogel in groen en oranje (Oranjehuis) herinneren aan de natuurlijke en historische omstandigheden van weleer.
De naam van de gemeente is afkomstig van Kasteel Cranendonck, dat mogelijk reeds in de 13e eeuw bestond en dat het bestuurlijk centrum vormde van de buurtschappen in de omgeving.
Kernen
Budel (gemeentehuis), Budel-Dorplein, Budel-Schoot, Gastel, Maarheeze en Soerendonk. De plaatselijke uitspraken zijn "Buul" (Budel), "Dorplein" (Budel-Dorplein), "Schoot of Schot" (Budel-Schoot), "Gastel" (Gastel), "Máris" (Maarheeze) en "Zurrik" (Soerendonk).
