Bergeijk (Brabants: Bérgààjk) (tot 25 september 1998 officieel Bergeyk) is een plaats en gemeente in de provincie Noord-Brabant. De Kempense gemeente telt 18.256 inwoners (1 januari 2016: bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 103,22 km² (waarvan 0,70 km² water en ruim een kwart bos- en natuurgebied). De gemeente Bergeijk maakt deel uit van het kaderwetgebied SRE. De gemeente Bergeijk (geschreven met ij) is in 1997 ontstaan door de herindeling van de gemeenten Bergeyk, Luyksgestel, Riethoven en Westerhoven. Ofschoon van oorsprong een agrarische gemeente neemt toerisme en recreatie een steeds belangrijkere plaats in (De Kempervennen, Camping de Paal, Camping de Zwarte Bergen enz.) De gemeente kenmerkt zich dan ook door prachtig natuurschoon. In 2007 is een natuurplan in gebruik genomen. In 2013 is de gemeente Bergeijk verkozen tot "een van de groenste dorpen van Europa".
In 1923 werd Bergeijk de hoofdvestigingsplaats van de coöperatieve Weverij de Ploeg, die bekend werd door haar moderne collectie woningtextiel. Het fabrieksgebouw uit 1957 is een ontwerp van Gerrit Rietveld. Bergeijk kent naast dit fabrieksgebouw nog enkele andere bouwwerken van Gerrit Rietveld zoals een bushalte, een klok (beide nabij de voormalige weverij) en enkele huizen.
Bergeijk is landelijk bekend geworden door het humoristisch programma Radio Bergeijk. Programma's van deze fictieve lokale zender worden door de VPRO op Radio 1 landelijk uitgezonden.
Geschiedenis
Het gebied waarin het hedendaagse Bergeijk ligt is al sinds de steentijd bewoond, waarvan tal van archeologische vondsten getuigen. Ook uit de urnenveldencultuur resteerden er tal van grafheuvels, waar onder andere de amateurarcheoloog Petrus Panken veel onderzoek naar heeft verricht.
De oudste vermelding van het dorp is uit 1137, toen de plaats voorkwam in de goederenlijst van de Sint-Jacobsabdij te Luik. Niet alleen deze abdij, maar ook de kerk van Thorn had hier invloed, terwijl Bergeijk ook een heerlijkheid was, die tevens dorpen als Westerhoven, Riethoven, Dommelen, Borkel en Luyksgestel omvatte. De heren behoorden aanvankelijk tot het geslacht Van Eijk. Later kreeg de Hertog van Brabant geleidelijk meer invloed.
De kerken van de omliggende dorpen waren ondergeschikt aan de Sint-Petruskerk van Bergeijk, maar geleidelijk werden dit zelfstandige parochies. Omstreeks het jaar 1000 moet op de plaats van de huidige Hofkerk reeds een houten kerkje hebben gestaan. Dit werd later door een tufstenen romaans kerkje vervangen, waarna de huidige Hofkerk is gebouwd.
In 1331 verleende hertog Jan III van Brabant gemeenterechten aan de inwoners van Bergeijk en Westerhoven. Dit hield in dat zij van de woeste gronden gebruik konden maken. Dit recht werd in 1544 bevestigd door keizer Karel V.
Bergeijk, Westerhoven en Riethoven behoorden tot 1468 tot de schepenbank van Eersel, maar daarna verleende Karel de Stoute aan Bergeijk het recht om een eigen schepenbank te benoemen. Hiervan maakten Bergeijk, Westerhoven, Riethoven, Borkel en Schaft en Dommelen deel uit, maar Luyksgestel niet, daar dit tot het prinsbisdom Luik behoorde. Dommelen werd in 1561 van de schepenbank afgesplitst.
Er lag een kasteel in de buurtschap Lijnt, enkele honderden meter ten zuidoosten van Hof. Hier woonde het middeleeuwse geslacht Bacx. In 1587 werd dit kasteel verwoest als gevolg van de Tachtigjarige Oorlog. De ruïne was nog tot in de 19e eeuw zichtbaar. Toen Filips II geld nodig had, gaf hij in 1626 de heerlijkheid Bergeijk uit. Deze omvatte ook Riethoven, Westerhoven en Borkel. Gerard van Broeckhoven, een schepen uit 's-Hertogenbosch, werd de eerste heer. In 1658 was de verpanding afgelost, maar nu was Bergeijk een statendorp, waar de Staten-Generaal van de Nederlanden rechtstreeks het gezag hadden. In 1648 werd de uitoefening van de katholieke godsdienst voor enige tijd verboden en moesten katholieken hun toevlucht nemen tot een grenskerkje op de heide van Luyksgestel, dat niet tot de Republiek behoorde. Wel kwam er een Hervormde predikant, die van de genaaste katholieke kerk gebruik kon maken. De katholieken kregen in 1798 hun kerk weer terug en in 1812 kregen de protestanten een eigen kerk.
De economie was voornamelijk agrarisch, maar vanaf 1600 was er ook handel door de teuten, vooral haarteuten. Op het einde van de 19e eeuw kwam er wat industrie: zuivel, metaalwaren en, in 1923, Weverij de Ploeg, die echter in 2007 gesloten en daarna dikwijls voor kunstexposities benut werd.
In 1810 ontstond de gemeente Bergeyk, waartoe ook Weebosch behoorde. In 1997 werd deze samengevoegd met Riethoven, Westerhoven en Luyksgestel tot de huidige gemeente, die per 25 september 1998 werd hernoemd tot Bergeijk.
